โควิด : แม้ป่วยไม่รุนแรง แต่สมองหดตัวและสูญเสียเนื้อสมองด้านความทรงจำได้

---

รีเบคกา มอเรลล์ บรรณาธิการ, บีบีซี นิวส์, 9 มีนาคม 2022

งานวิจัยชิ้นล่าสุดจากสหราชอาณาจักร พบหลักฐานบ่งชี้ว่า คนไข้โควิด-19 แม้จะมีอาการไม่รุนแรง แต่ก็ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในสมองได้
          ทีมนักวิทยาศาสตร์จากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดใช้การตรวจด้วยเครื่องสร้างภาพด้วยแม่เหล็กไฟฟ้า (magnetic resonance imaging หรือ MRI) เพื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของสมองในช่วงก่อนและหลังจากติดโควิด  ผลปรากฏว่า แม้จะเป็นการติดเชื้อที่มีอาการป่วยไม่รุนแรง แต่พบว่าสมองมีการหดตัวลงเล็กน้อย และมีการสูญเสียเนื้อสมองสีเทา (grey matter) ซึ่งเกี่ยวข้องกับประสาทรับกลิ่นและความทรงจำ
          อย่างไรก็ตาม ทีมนักวิจัยยังไม่ทราบแน่ชัดว่าความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจะคงอยู่ถาวรหรือไม่ แต่เน้นย้ำว่าสมองคนเราสามารถเยียวยาตัวเองได้
          ศ.เกวแนล ดูออด หัวหน้าทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด ระบุว่า การศึกษาครั้งนี้มุ่งเป้าไปที่กลุ่มผู้ติดเชื้อโรคโควิดที่มีอาการไม่รุนแรง และผลที่ออกมาก็สร้างความประหลาดใจไม่น้อย งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Nature ใช้ข้อมูลจากโครงการ UK Biobank ที่เก็บข้อมูลด้านสุขภาพของประชากร 500,000 คน เป็นเวลา 15 ปี และมีฐานข้อมูลการสแกนสมองในช่วงก่อนการระบาดใหญ่ของโควิด-19  จากนั้นทีมนักวิทยาศาสตร์ได้สแกนสมองอาสาสมัคร 2 กลุ่ม กลุ่มแรกเป็นผู้ที่ติดโควิด 401 คน ซึ่ง 96% เป็นผู้มีอาการไม่รุนแรง การสแกนสมองมีขึ้น 2 ครั้ง โดยเว้นระยะห่างกัน 4.5 เดือน ส่วนกลุ่มที่ 2 จำนวน 384 คน เป็นผู้ที่ไม่ติดโควิด

ผลการศึกษาปรากฏว่า :
          - ขนาดสมองโดยรวมของผู้ที่ติดโควิดหดตัวลง 0.2 - 2%
          - มีการสูญเสียเนื้อสมองสีเทา บริเวณที่ควบคุมประสาทรับกลิ่นและบริเวณที่เกี่ยวกับความทรงจำ
          - ผู้ที่เพิ่งหายจากโควิดมีความสามารถลดลงในการทำบททดสอบทางความคิดที่ซับซ้อน
          อย่างไรก็ตาม ทีมนักวิจัยยังไม่ทราบแน่ชัดว่าความเปลี่ยนแปลงทางสมองที่เกิดขึ้นจะสามารถฟื้นฟูให้กลับเป็นดังเดิมได้หรือไม่ หรือจะส่งผลเสียอย่างถาวรต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตหรือเปล่า
          แต่ ศ.ดูออดชี้ว่า สมองมีความสามารถในการเยียวยาตัวเอง และมีโอกาสมากที่ผลกระทบที่เกิดขึ้นจะเบาบางลงเมื่อเวลาผ่านไป  ในขณะที่พบว่า ความเสียหายส่วนใหญ่เกิดขึ้นบริเวณเนื้อสมองสีเทาที่ควบคุมประสาทรับกลิ่น แต่ก็ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าเชื้อไวรัสโคโรนาได้เข้าไปทำลายสมองส่วนนี้โดยตรง หรือเป็นเพราะเซลล์ส่วนนี้ตายลงจากการไม่ได้ใช้งาน หลังจากผู้ป่วยโควิดสูญเสียความสามารถในการรับกลิ่น
          นอกจากนี้ ก็ยังไม่แน่ชัดว่าเชื้อโรคโควิดทุกสายพันธุ์จะสร้างความเสียหายแบบเดียวกันหรือไม่ เพราะงานวิจัยชิ้นนี้ทำขึ้นในช่วงที่สหราชอาณาจักรมีการระบาดของโควิดสายพันธุ์ดั้งเดิม และสายพันธุ์อัลฟา ซึ่งผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมีอาการสูญเสียการรับรสและกลิ่น
          ศ.นาโอมิ อัลเลน หัวหน้านักวิทยาศาสตร์โครงการ UK Biobank กล่าวว่า งานวิจัยชิ้นนี้ช่วยเปิดไปสู่คำถามต่าง ๆ ที่นักวิจัยคนอื่นสามารถศึกษาต่อยอดได้เกี่ยวกับผลกระทบจากเชื้อไวรัสโคโรนาที่มีต่อการทำงานของสมอง