รู้กันเสียทีว่าทำไม “ฉี่” ถึงเป็นสีเหลือง

---

เรามักจะได้รับคำเตือนจากแพทย์ให้คอยสังเกตสีปัสสาวะของตนเองให้ดี เพราะหากมันเริ่มปรากฏให้เห็นเป็นสีอื่น นอกจากสีเหลืองทองอร่ามตามธรรมชาติ นั่นคือสัญญาณบ่งชี้ว่ามีความผิดปกติในร่างกาย ซึ่งอาจจะเป็นโรคภัยไข้เจ็บที่ร้ายแรงก็เป็นได้

หลายคนอาจสงสัยว่า ทำไมปัสสาวะของคนปกติจึงต้องเป็นสีเหลือง และคนส่วนใหญ่ก็คงจะเชื่อมั่นว่า นักวิทยาศาสตร์มีคำตอบในประเด็นนี้อยู่นานแล้ว แต่น่าเสียดายที่ชาวโลกต้องผิดหวัง เมื่อได้รู้ว่านักวิทยาศาสตร์ยังไม่ทราบถึงกลไกที่แน่ชัดในการทำให้ปัสสาวะเป็นสีเหลือง จนกระทั่งเมื่อไม่นานมานี้เอง

ทีมนักชีววิทยาระดับโมเลกุลจากมหาวิทยาลัยแมริแลนด์ และจากสถาบันสุขภาพแห่งชาติ (NIH) ของสหรัฐฯ ได้ตีพิมพ์ผลการค้นพบล่าสุดว่าด้วยต้นตอของสีเหลืองในปัสสาวะ ลงเผยแพร่ในวารสาร Nature Microbiology ฉบับวันที่ 3 ม.ค. ที่ผ่านมา โดยชี้ว่าเอนไซม์ “บิลิรูบิน รีดักเทส” (bilirubin reductase) ซึ่งแบคทีเรียในลำไส้ผลิตขึ้น คือสาเหตุแท้จริงที่ทำให้ปัสสาวะมีสีเหลืองทองอย่างที่คุ้นเคยกัน

ก่อนหน้านี้นักวิทยาศาสตร์ทราบเพียงว่า สีเหลืองของปัสสาวะเกิดจากกระบวนการขจัดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่หมดอายุ ซึ่งเป็นวงจรที่จะเกิดขึ้นทุก 120 วัน โดยเซลล์เม็ดเลือดแดงจะถูกทำลายในตับ ทำให้เกิดสารสีส้มสดใสชื่อว่า “บิลิรูบิน” (bilirubin) ซึ่งตับจะขับออกไปสู่ลำไส้

จากนั้นเหล่าแบคทีเรียที่เป็นส่วนหนึ่งของระบบจุลชีวนิเวศ หรือ “ไมโครไบโอม” ของลำไส้ (gut microbiome) จะเปลี่ยนมันให้เป็นสารไร้สีชื่อว่า “ยูโรบิลิโนเจน” (urobilinogen) ซึ่งต่อมาจะเสื่อมสภาพลงจนกลายเป็นสาร “ยูโรบิลิน” (urobilin) ซึ่งก็คือเม็ดสีที่ทำให้ปัสสาวะมีสีเหลืองในที่สุด

                                                          รูปที่ 2 ภาพจำลองจุลชีวนิเวศ หรือไมโครไบโอม (สีฟ้า) ในลำไส้มนุษย์

อย่างไรก็ตาม นักวิทยาศาสตร์ยังไม่ทราบชัดว่า เอนไซม์ตัวไหนจากแบคทีเรียชนิดใดกันแน่ ที่เปลี่ยนบิลิรูบินให้เป็นยูโรบิลิโนเจน เนื่องจากสมัยก่อนเทคโนโลยีการถอดรหัสพันธุกรรมยังไม่แพร่หลายเหมือนในปัจจุบันนี้ ทำให้ยากที่จะทราบได้ว่า มีแบคทีเรียสายพันธุ์ใดบ้างที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับกระบวนการข้างต้น

ผศ.ดร. แบรนต์ลีย์ ฮอลล์ ผู้นำทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยแมริแลนด์ บอกว่า ได้ถอดรหัสพันธุกรรมของแบคทีเรียหลากหลายสายพันธุ์ ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบจุลชีวนิเวศในลำไส้ของคนเรา เพื่อแยกแยะว่าแบคทีเรียชนิดใดบ้างที่สามารถเปลี่ยนบิลิรูบินให้เป็นยูโรบิลิโนเจนได้

ผลปรากฏว่า ทีมผู้วิจัยค้นพบยีนหรือหน่วยพันธุกรรมของแบคทีเรีย ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมการสร้างเอนไซม์ บิลิรูบิน รีดักเทส อันเป็นสาเหตุทำให้ปัสสาวะมีสีเหลืองโดยเฉพาะ ซึ่งเอนไซม์ดังกล่าวผลิตขึ้นโดยแบคทีเรียในตระกูล “เฟอร์มิคิวเทส” (Firmicutes) ซึ่งมีอยู่เป็นปริมาณมาก และหนาแน่นยิ่งกว่าแบคทีเรียกลุ่มอื่นในลำไส้ของมนุษย์

ทีมผู้วิจัยยังตรวจสอบสภาพของจุลชีวนิเวศในลำไส้กับผู้ใหญ่ที่มีสุขภาพดี 1,801 คน พบว่า 99.9% ของคนกลุ่มนี้ มียีนของแบคทีเรียที่สร้างเอนไซม์บิลิรูบิน รีดักเทส ในร่างกาย ขณะที่แค่ 68% ของผู้ป่วยโรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง หรือไอบีดี (IBD) มียีนดังกล่าว และเพียง 40% ของทารกที่มีความเสี่ยงสูงต่อภาวะดีซ่าน มียีนที่ทำให้ปัสสาวะเหลือง

ทีมผู้วิจัยระบุว่า พวกเขายังต้องศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมอีก เพื่อให้ทราบแน่ชัดถึงความสัมพันธ์ที่เกี่ยวข้อง ระหว่างการขาดแบคทีเรียตัวสร้างเอนไซม์ที่ทำให้ปัสสาวะเหลืองกับการเกิดโรคภัยต่าง ๆ เพื่อพัฒนาวิธีตรวจรักษาที่ดีขึ้นต่อไป

ขอขอบคุณแหล่งที่มาของข้อมูล :www.bbc.com

ขอขอบคุณแหล่งที่มาของ :GETTY IMAGES