อ.ดร.จตุวัฒน์ แสงสานนท์ อาจารย์ภาควิชาวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย คว้ารางวัลชนะเลิศ United Nations Public Service Awards (UNPSA) สาขานวัตกรรมการบริหารงานภาครัฐ ประจำปี 2024 จากผลงานนวัตกรรม “การนำความรู้ทางวิชาการมาใช้เพื่อตอบสนองต่อการระบาดของโรคระบาด” (Academic Insight into Action for Pandemic Response) ในงาน United Nations Public Service Forum and Awards Ceremony เมื่อเร็วๆ นี้ ที่ประเทศเกาหลีใต้

“โรคระบาด เป็นโรคติดต่อที่มีการแพร่กระจายของโรคติดเชื้ออย่างรวดเร็วในวงกว้าง ทำให้จำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอย่างมากในระยะเวลาสั้น ซึ่งเป็นปัญหาสำคัญทางด้านสาธารณสุขที่จะต้องเร่งรับมือและดำเนินการเพื่อควบคุมการระบาดของโรคให้เร็วที่สุด หนึ่งในโรคระบาดที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่ผ่านมาคือโควิด-19 ซึ่งส่งผลกระทบไปทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทย เป็นแรงบันดาลใจให้ อ.ดร.จตุวัฒน์ แสงสานนท์ คิดค้นนวัตกรรมในการใช้ความรู้ทางวิชาการเพื่อตอบสนองต่อการระบาดของโรคอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นในประเทศไทย โดยใช้การตรวจวัดน้ำเสียเป็นข้อมูลที่ช่วยในการตัดสินใจและแจ้งเตือนล่วงหน้าก่อนการระบาดจริง

ความสำคัญของกระบวนการระบาดวิทยาน้ำเสีย
กระบวนการระบาดวิทยาน้ำเสียเป็นเครื่องมือสำคัญในการติดตามการระบาดของโรค ซึ่งช่วยให้การป้องกันการระบาดมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยสามารถใช้ในการแจ้งเตือนล่วงหน้าก่อนการระบาดจริงและลดค่าใช้จ่ายในการติดตามโรค นอกจากนี้ยังสามารถนำมาใช้ในการตรวจหาสารเสพติดในน้ำเสียเพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของสารเสพติดได้ด้วย

อ.ดร.จตุวัฒน์ แสงสานนท์ เปิดเผยว่า การตรวจวัดน้ำเสียเป็นวิธีการที่สะท้อนจำนวนผู้ป่วยในชุมชนได้อย่างแม่นยำ ทำให้การป้องกันโรคระบาดเป็นไปได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพมากขึ้น เป็นการนำความรู้ทางวิชาการมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อประชาชน รางวัล UNPSA สาขานวัตกรรมการบริหารงานภาครัฐ ประจำปี 2024 ที่ได้รับเป็นเครื่องยืนยันถึงความสำเร็จและความสำคัญของงานวิจัยนี้ในวงการสาธารณสุขไทย นอกจากนี้ นวัตกรรมนี้ยังเป็นการตอบโจทย์เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ในข้อ 3 เรื่องการมีสุขภาพที่ดีและส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีสำหรับทุกคนในทุกช่วงวัย และ SDGs ข้อ 6 เรื่องการจัดการน้ำและสุขาภิบาลให้มีคุณภาพดีขึ้นอีกด้วย
นวัตกรรมจากการผนึกความร่วมมือเพื่อต่อสู้กับโรคระบาด
อ.ดร.จตุวัฒน์ อธิบายว่า ปกติแล้วการตรวจสอบการระบาดของโรคจะต้องรอให้มีผู้ป่วยเข้ารับการรักษาในสถานพยาบาลก่อน จากนั้นจึงดำเนินการเก็บข้อมูลจำนวนผู้ป่วยและประเมินแนวโน้มการระบาดของโรค ซึ่งวิธีการนี้มีข้อจำกัดในกรณีที่ผู้ป่วยไม่ได้เข้ารับการรักษาในสถานพยาบาลหรือมีการเก็บข้อมูลที่ไม่เพียงพอ นวัตกรรม “การนำความรู้ทางวิชาการมาใช้เพื่อตอบสนองต่อการระบาดของโรคระบาด” เป็นการนำวิธีการตรวจวัดน้ำเสียมาดูความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนเชื้อโรคกับผู้ป่วยที่เกิดขึ้น ทำให้สามารถประเมินการแพร่กระจายของเชื้อโรคได้แม่นยำยิ่งขึ้น และช่วยในการตัดสินใจเพื่อป้องกันการระบาดของโรคได้รวดเร็วกว่าเดิม นวัตกรรมนี้เป็นความร่วมมือระหว่างภาควิชาวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ และศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ร่วมกับสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ และหน่วยงานภาครัฐ กระบวนการวิจัยเริ่มจากการพิสูจน์แนวคิดเรื่องการระบาดของโรคโดยใช้การตรวจวัดน้ำเสีย โดยเก็บตัวอย่างน้ำเสียจากสำนักการระบายน้ำ กรุงเทพมหานคร พบว่าในช่วงโควิด-19 สามารถแจ้งเตือนการระบาดของโรคนี้ได้ล่วงหน้าถึง 2 สัปดาห์ จากนั้นจึงได้ขยายผลไปยังพื้นที่ต่างๆ ในกรุงเทพฯ และมีการใช้ตรวจสอบเชื้ออื่นๆ มากขึ้น การใช้ข้อมูลนี้แจ้งเตือนการระบาดของโรคล่วงหน้าได้จะทำให้สามารถเตรียมการป้องกันโรคระบาดได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ

นวัตกรรมที่นำไปใช้จริงเพื่อป้องกันโรคระบาดในอนาคต
อ.ดร.จตุวัฒน์ เผยว่า นอกจากการนำนวัตกรรมนี้ไปใช้ในการป้องกันโควิด-19 แล้ว ยังสามารถนำนวัตกรรมนี้ไปประยุกต์ใช้ได้กับหลายโรค เช่น โรคฝีดาษลิง โรคระบบทางเดินอาหาร และ โรคไข้หวัดใหญ่ [JS1] [KP2] [KP3] ช่วยลดค่าใช้จ่ายในการติดตามโรคระบาดและให้ข้อมูลสนับสนุนที่เป็นประโยชน์ต่อการตัดสินใจและการจัดสรรทรัพยากรทางสาธารณสุขในหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้แก่ สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม กรมอนามัย และกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข เพื่อพัฒนาการ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการติดตามและป้องกันโรคระบาด รวมถึงการใช้ข้อมูลจากน้ำเสียเพื่อดูการเปลี่ยนแปลงของสายพันธุ์ไวรัสและการระบาดของโรคต่าง ๆ ซึ่งจะช่วยในการพัฒนาวัคซีนและการป้องกันโรคระบาดในอนาคต

รางวัล UNPSA จัดตั้งขึ้นโดยคณะมนตรีเศรษฐกิจและสังคมแห่งสหประชาชาติ (UN Economic and Social Council) เป็นรางวัลระดับนานาชาติสำหรับความเป็นเลิศในการบริการสาธารณะ โดยมุ่งเน้นผลงานที่มีความคิดสร้างสรรค์และสร้างคุณประโยชน์บริการสาธารณะ นำไปสู่การบริหารราชการที่มีประสิทธิภาพและตอบสนองประชาชนได้ดีขึ้นทั่วโลก สอดคล้องกับวาระและเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDGs) สะท้อนให้เห็นถึงความเป็นเลิศของงานวิจัยและนวัตกรรมจากประเทศไทย ที่สามารถแข่งขันบนเวทีระดับโลกได้อย่างทัดเทียม

ติดตามข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับรางวัล UNPSA ได้ที่ https://www.youtube.com/watch?v=3cGuzxlGdY8

ติดตามข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับผลงานของอาจารย์คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ ที่ได้รับรางวัลชนะเลิศได้ที่

https://publicadministration.un.org/unpsa/database/Winners/2024-winners/Academic-Insight-into-Action-for-Pandemic-Response