ยาบางชนิดดูดซึมได้ดีตอนท้องว่าง เมื่อกระเพาะอาหารมีอาหารอยู่เต็ม ยาจะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือดได้น้อยกว่าและใช้เวลามากกว่าเมื่อกระเพาะอาหารว่าง แต่ยาบางชนิดไม่สามารถทานตอนท้องว่างได้ เนื่องจากมีฤทธิ์เป็นกรด ทำให้เกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ง่าย และอาหารบางชนิดยังมีผลต่อระดับและอัตราการดูดซึมของยา ดังนั้น การทานยาก่อนหรือหลังอาหาร ก็เพื่อให้ยาทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพตามการดูดซึมและการออกฤทธิ์ของยานั่นเอง
การทานยาร่วมกับอาหาร มีหลายวิธี เช่น
1. ยาก่อนอาหาร
สาเหตุที่ต้องกินยาก่อนอาหาร เนื่องจาก อาหารอาจรบกวนการดูดซึมของยา และยาอาจมีประสิทธิภาพลดลงจากกรดในกระเพาะอาหารที่หลั่งออกมาหลังมื้ออาหาร ดังนั้น ยาจะถูกดูดซึมได้ดีก็ต่อเมื่อท้องว่าง ซึ่งควรทานยาก่อนอาหารประมาณ 30 นาที ถึง 1 ชั่วโมง
2. ยาพร้อมอาหาร หรือ ยาระหว่างมื้ออาหาร
ยาบางชนิดทำให้เกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหารและบางชนิดออกฤทธิ์ยับยั้งการสลายตัวของอาหารจำพวกแป้งไปเป็นน้ำตาลโมเลกุลเดี่ยว จึงต้องทานอาหารเมื่อมีแป้งในทางเดินอาหารแล้ว สำหรับยาที่ทานพร้อมอาหาร ให้ทานอาหารไปครึ่งหนึ่งก่อนแล้วทานยาตาม หลังจากนั้นค่อยทานอาหารต่อ
3. ยาหลังอาหารทันที
ยาบางชนิดไม่ควรทานขณะท้องว่าง เนื่องจากจะทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหารได้ ดังนั้น จึงควรทานหลังมื้ออาหารทันที
4. ยาหลังอาหาร
ยาบางชนิดมีผลทำให้เกิดการระคายเคืองต่อกระเพาะอาหาร ทำให้รู้สึกคลื่นไส้ อาเจียน การทานยาหลังอาหารจะช่วยลดอาการเหล่านี้ได้ ซึ่งควรทานยาหลังอาหารประมาณ 15-30 นาที
5. ยาก่อนนอน
ควรทานก่อนเข้านอน 15-30 นาที เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ในการนอนหลับได้พอดีกับการนอน และเว้นระยะห่างจากยาหลังอาหารมื้อเย็นประมาณ 4 ชั่วโมง

นอกจากนี้…
- ควรทานยาให้ตรงเวลาเดิมของทุกวัน เพื่อให้ระดับยาคงที่ ทำให้ยาทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากกว่าการทานยาไม่ตรงเวลา
-กรณีต้องทานยาซ้ำทุก 4-6 ชั่วโมง ไม่ควรทานก่อนเวลา 4-6 ชั่วโมง เพราะจะทำให้กระแสเลือดมีระดับของยามากเกินไปและอาจส่งผลข้างเคียงได้
- ยาที่ทานตามอาการ ให้ทานเฉพาะที่มีอาการเท่านั้น ไม่จำเป็นต้องทานต่อเนื่อง

กรณีลืมทานยา ทำอย่างไร?
หากลืมทาน “ยาก่อนอาหาร”
ให้ทานยานั้นหลังมื้ออาหารก่อนหน้า 2 ชั่วโมง แต่หากต้องทานยาใกล้กับมื้อถัดไปให้ข้ามยามื้อที่ลืม และทานยาก่อนอาหารในมื้อถัดไปตามปกติ ไม่ต้องทานยาซ้ำ

หากลืมทาน “ยาหลังอาหาร”
ถ้ายังไม่เกิน 15-30 นาที สามารถทานยาได้ทันที แต่ถ้าหากลืมทานยานานกว่า 30 นาที ให้ทานยาหลังอาหารในมื้อถัดไปแทน หรืออาจเพิ่มมื้อย่อยเข้ามาและทานยาหลังมื้อย่อยนั้น กรณียาชนิดนั้นจำเป็นต้องทานให้ครบทุกมื้อ

หากลืมทาน “ยาก่อนนอน”
โดยมากหากลืมทานยาก่อนนอน มักจะรู้ตัวอีกทีคือวันรุ่งขึ้น ให้ข้ามมื้อนั้นไปได้เลย แล้วค่อยทานยาอีกทีก่อนเข้านอนในคืนถัดไป

ยาบางชนิดอาจมีข้อจำกัดที่ไม่ควรทานร่วมกับอาหารหรือเครื่องดื่มบางประเภท สามารถปรึกษาเภสัชกรจากร้านขายยาองค์การเภสัชกรรมได้ทุกครั้งก่อนใช้ยา เพื่อลดผลข้างเคียงและให้ร่างกายได้รับยาที่เต็มประสิทธิภาพมากที่สุด

 

ข้อมูลจาก องค์การเภสัชกรรม