กษัย : ในทางการแพทย์แผนไทย หรือโบราณ เรียก กษัย เป็นโรคชนิดหนึ่ง ที่เกิดจากความเสื่อมของร่างกาย ทำให้เกิดความเสื่อมโทรม ซูบผอม เท้าเย็น อ่อนแรง กินไม่ได้นอนไม่หลับ จึงเกิดยา แก้กษัย ที่ช่วยขับลมที่แล่นเข้าไปในเส้น จนทำให้เส้นแข็งเป็นลำ เลือดลมไม่เดิน เกิดปวดเมื่อยทั่วร่างกาย บ้างก็ปัสสาวะเหลือง
          เถาดาน : คืออาการ อุจจาระแข็งเป็นลำในท้อง ทำให้ท้องผูก แม้จะขับถ่ายเป็นประจำในช่วงเช้า ต้องสังเกตว่าถ่ายหมดหรือไม่ สบายท้องหรือไม่ ถ้ามีอาการถ่ายไม่สุด นั่นหมายความว่า อาจยังมีของเสียค้างอยู่ กระตุ้นให้เกิดการหมักหมอ เกิดลม และแก๊สสะสมจนเกิดอาการปวดหลัง เอว อึดอัด แน่นท้อง
           ตำรับยา “ธรณีสัณฑะฆาต” เป็นตำรับยาระบาย ที่ประกอบไปด้วยยารสร้อนจำนวนหลายขนาน วัตถุประสงค์ เพื่อช่วยไล่ลมที่คั่งค้างในลำไส้ ช่วยระบาย ลดอาการเถาดาน แก้ท้องผูก เป็นตำรับยาระบายมีที่ตัวยารสร้อนขับลม กระจายลมที่อั้นได้ดี
           ตัวยาในตำรับ ประกอบด้วย พริกไทยล่อนจำนวนเยอะที่สุด ยาดำสะตุ สมอไทย มหาหิงคุ์ การบูร รงทอง ผักแพวแดง มะขามป้อม ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู เทียนดำ เทียนขาว ดองดึง หัวบุก หัวกลอย หัวกระดาษขาว หัวกระดาษแดง ลูกเร่ว เหง้าขิง รากชะเอมเทศ รากเจตมูเพลิงแดง โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐน้ำเต้า
          ดังนั้น ในผู้ที่มีอาการถ่ายลำบาก ท้องผูกเรื้อรัง หรือ ท้องผูกร่วมกับมีอาการปวดหลัง คลำเจอก้อนแถวท้องด้านล่าง แพทย์แผนไทยอาจพิจารณาจ่ายยาตำรับนี้ได้ อีกทั้งในผู้ที่ต้องการปรับสมดุลลำไส้ ก็สามารถใช้ยาตำรับนี้ได้เช่นกัน
          ข้อควรระวัง
          – ระวังการรับประทานร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือด
          – ระวังการใช้ยาต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ที่มีความผิดปกติของตับและไต เนื่องจากอาจเกิดการสะสมของการบูรและเกิดพิษได้
          – ควรระวังการใช้ร่วมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline, rifampicin เนื่องจากมีพริกไทยขนาดสูง
          – ระวังการใช้ในผู้สูงอายุ
             ห้ามใช้ ในผู้ที่ตั้งครรภ์ มีไข้ และเด็ก

ขอบคุณที่มา : Facebook โรงพยาบาลการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน เขต 9 จังหวัดสุรินทร์