ทำความรู้จักภาวะ “ลิ่มเลือดอุดตันจากการเดินทางไกล”
“ลิ่มเลือดอุดตันจากการเดินทางไกล” หรือที่หลายคนรู้จักกันในชื่อ Economy Class Syndrome คือ ภาวะที่เกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำส่วนลึก (Deep Vein Thrombosis) มักเกิดขึ้นที่บริเวณขา โดยเฉพาะในผู้ที่ต้องนั่งอยู่ท่าเดิมเป็นเวลานาน เช่น การเดินทางโดยเครื่องบิน รถทัวร์ หรือรถยนต์ระยะไกล
เมื่อการไหลเวียนของเลือดช้าลงจากการไม่ได้ขยับขาเป็นเวลานาน เลือดอาจเกิดการแข็งตัวจนกลายเป็นลิ่มเลือด และหากลิ่มเลือดนั้นหลุดลอยไปตามกระแสเลือดจนไปอุดตันในหลอดเลือดปอด จะทำให้เกิดภาวะอันตรายที่เรียกว่า Pulmonary Embolism หรือภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอดซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง
ภาวะนี้มักเกิดจาก “การไหลเวียนเลือดชะงัก” ร่วมกับ “ภาวะเลือดหนืดหรือแข็งตัวง่าย” โดยมีปัจจัยเสี่ยงที่ควรระวัง ได้แก่
- นั่งท่าเดิมนานกว่า 4 ชั่วโมง โดยไม่ขยับขา
- อายุ 40 ปีขึ้นไป
- ภาวะอ้วน
- การสูบบุหรี่
- การตั้งครรภ์ หรือเพิ่งคลอดบุตร
- ผู้ที่ใช้ยาคุมกำเนิดหรือฮอร์โมนทดแทน
- มีโรคประจำตัว เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคมะเร็ง หรือเคยมีประวัติลิ่มเลือดอุดตันมาก่อน
- หลังผ่าตัดใหญ่ โดยเฉพาะผ่าตัดกระดูกหรือข้อ
อาการที่ควรระวัง
อาการเหล่านี้ถือเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ ควรรีบไปโรงพยาบาลโดยด่วน ผู้ที่มีภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำส่วนลึก อาจมีอาการดังนี้
- ปวด ตึง หรือบวมบริเวณน่องหรือขา
- ผิวหนังบริเวณนั้นแดงหรือร้อน
- รู้สึกขาหนัก หรือเดินลำบาก
หากลิ่มเลือดหลุดไปอุดที่ปอด อาจมีอาการเพิ่มเติม เช่น
- หายใจเหนื่อย เจ็บหน้าอกเฉียบพลัน
- หน้ามืด หรือหมดสติ
วิธีป้องกัน “Economy Class Syndrome” เมื่อเดินทางไกล
แม้จะเป็นภาวะที่อันตราย แต่สามารถป้องกันได้ด้วยการปรับพฤติกรรมระหว่างเดินทาง ดังนี้
1.ขยับขาและเท้าเป็นระยะ ลุกเดินไปมาทุก 1–2 ชั่วโมง หากอยู่บนเครื่องบิน หากไม่สามารถลุกเดินได้ ให้ขยับข้อเท้า หมุนข้อเท้า ยืดขา หรือเกร็งน่องบ่อย ๆ เพื่อช่วยให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น
2.ดื่มน้ำให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนหรือแอลกอฮอล์ เพราะอาจทำให้ร่างกายขาดน้ำและเลือดหนืดขึ้น
3.ไม่ไขว้ขาเป็นเวลานาน การนั่งไขว้ขาทำให้การไหลเวียนเลือดบริเวณขาลดลง
4.สวมเสื้อผ้าที่สบาย ไม่รัดแน่น ควรเลือกเสื้อผ้าและรองเท้าที่ไม่รัดแน่นเกินไป เพื่อไม่ให้เลือดไหลเวียนติดขัด
5.ใช้ถุงน่องทางการแพทย์ (Compression Stockings) สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ผู้สูงอายุ ผู้ที่เคยมีลิ่มเลือดอุดตันมาก่อน หรือผู้ที่เพิ่งผ่าตัด อาจใช้ถุงน่องชนิดพิเศษช่วยกระตุ้นการไหลเวียนเลือดได้
6.ปรึกษาแพทย์ก่อนเดินทาง หากคุณมีโรคประจำตัว หรืออยู่ในกลุ่มเสี่ยง ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเดินทาง เพื่อประเมินความเสี่ยงและพิจารณาการใช้ยาป้องกันลิ่มเลือดอุดตัน (Anticoagulant) ในบางกรณี
ลิ่มเลือดอุดตันจากการเดินทางไกล เป็นภาวะที่ป้องกันได้ หากรู้เท่าทัน และปรับพฤติกรรมให้เหมาะสม โดยเฉพาะผู้ที่ต้องเดินทางไกลเป็นประจำ ควรหมั่นขยับร่างกาย ดื่มน้ำให้เพียงพอ และสังเกตอาการผิดปกติของร่างกายเสมอ
ขอบคุณข้อมูลจาก โรงพยาบาลพญาไท 2
